Vanaf 8 juni nieuwe samenlees- groep in Amsterdam
In juni starten we met een nieuwe samenleesgroep. In Cafe LT in de Amsterdamse Javastraat lezen we op donderdagochtend met buurtbewoners verhalen, gedichten en fragmenten uit de literatuur. We lezen voor en we lezen samen, hardop. En we praten over wat de tekst met iedereen doet. Herken je er iets in? Vind je het mooi of juist niet? Zet het aan het denken? Wat brengt het zoal boven? Het is leuk, interessant en ontspannend. Een van onze vaste lezers, Rene, zei: 'Wat ik zo leuk vind, is dat jullie ons zo aan het kletsen krijgen'. En dat is precies waar het bij samenlezen om draait: verhalen lezen en verhalen delen.
- Vanaf 8 juni, iedere donderdagochtend
- Van 10.30 tot 11.30 uur
- Cafe LT, Javastraat 118, Amsterdam
Meer weten over ons samenlees-initiatief? Kijk op www.wijlezensamen.nl (nu nog gelinkt aan deze website) of neem contact met ons op. Dat kan via e-mail: vraag@cultureleapotheek.nl
Theaterlezing 'Hoe heilzaam is literatuur?'
Onlangs was de try-out van onze theaterlezing over de heilzame werking van literatuur in theater van Beresteyn in Veendam. In een uur tijd lieten we meer dan 300 vrijwilligers van Biblionet Groningen kennismaken met wetenschappelijke inzichten, filosofische overdenkingen en literaire observaties over de waarde van het lezen van literatuur en of je daar nu echt beter van wordt. Ook lieten we mensen bepaalde effecten aan de lijve ervaren. We dienden ze gedichten toe als ‘Het recht op traagheid’ van Alexis de Roode – een probaat antistressmiddel – en verplaatsten ze in luttele seconden in de schoenen van een dementerende door het voorlezen van een klein stukje uit Bernlefs Hersenschimmen. Ook literaire medicijnen tegen kwalen als het Calimero-complex, risicomijdend gedrag en keuzestress passeerden de revue.
Tine Noorda, Marketing & Communicatieadviseur Biblionet Groningen: We kijken met een goed gevoel terug op de theaterlezing van De Culturele Apotheek op onze Vrijwilligersdag. Akke en Marije wisten het publiek mee te nemen in een boeiend verhaal over de heilzame werking van literatuur. Ze behandelden op maat diverse ‘kwaaltjes’ met passende medicijnen in de vorm van een boek. Het optreden was daardoor zowel leuk als inspirerend. Erg tevreden!
Ook interesse in onze theaterlezing over de heilzame werking van literatuur? Neem contact met ons op via vraag@cultureleapotheek.nl
Enthousiaste samen-lezers in Drenthe getraind
Deze week trainden we een groep enthousiaste leesbegeleiders-in-de-dop voor te starten samenleesgroepen in Drenthe. Op uitnodiging van Biblionet Drenthe, die de provincie wil laten kennismaken met dit concept, werden een aantal bibliotheekmedewerkers, vrijwilligers en medewerkers van de Penitentiaire Inrichting Veenhuizen getraind. Hoe kies je geschikte teksten voor een groep? Hoe laat je iedereen aan het woord? En hoe ga je om met onverwachte emoties? Het kwam allemaal aan bod. Alle deelnemers gaan nu starten met een pilotgroep en in juli komen we weer bij elkaar om te horen hoe het is gegaan.
Meer lezen over ons samenlees-initiatief? www.wijlezensamen.nl
In het Dagblad van het Noorden
Op zaterdag 11 maart organiseerde de bibliotheek in Assen voor de 2e keer het BoekenFEST. De culturele apothekers waren aanwezig om iedereen met last van een onvervulde verlangens, keuzestress, werkwalging of ander alledaags leed van het juiste literaire medicijn te voorzien. Het Dagblad van het Noorden was er bij en schreef er een artikel over: http://www.dvhn.nl/drenthe/Grote-schrijvers-op-bezoek-tijdens-Boekenfest%E2%80%9917-22061311.html
Wij lezen samen!
Samen hardop romanfragmenten, korte verhalen en gedichten lezen… Genieten van voorgelezen worden… Uitpluizen wat er eigenlijk staat… Nog eens een stukje voordragen… Praten over de beelden, herinneringen en gedachten die een tekst oproept… Zie hier in een notendop wat er gebeurt in de samenleesgroepen waarmee wij dit jaar zijn gestart.
In kleine groepen lezen we gedurende een uur een paar mooie teksten uit de literatuur: een bijzonder kort verhaal, een grappig gedicht, een pakkende passage uit een roman. Vervolgens praten de ‘leesbegeleider’ en de deelnemers samen over wat de tekst met hen doet. Herkennen ze er iets in? Brengt het gevoelens onder woorden die ze ook hebben? Is het wellicht troostrijk, of zet het ze aan tot een lach of tot nadenken? Na afloop praten we na met een kopje koffie, thee of soep.
Het idee is komen overwaaien uit Engeland, waar shared reading inmiddels behoorlijk ingeburgerd is geraakt. Daar wordt al jaren volop samen gelezen in buurthuizen, verzorgingshuizen, bibliotheken en scholen, maar ook met
specifieke doelgroepen zoals psychiatrische patiënten, ex-verslaafden en gedetineerden. Uit onderzoek is gebleken dat deelname aan samenleesgroepen het plezier in het lezen van literatuur bevordert (ook voor mensen die niet gewend zijn literatuur te lezen). Ook bieden de samenleesgroepen een mooie, laagdrempelige plek voor ontmoeting, het uitwisselen van ervaringen en het bespreken van gevoelens. Reden om hier ook in Nederland mee aan de slag te gaan dus!
We zijn gestart met pilotgroepen bij Buurthulp Amsterdam-Oost, gaan binnenkort onder meer samenlezen bij de dagopvang voor ouderen in het Flevohuis en werken aan een samenleesproject voor jongeren. Ook zijn we voor Biblionet Drenthe leesbegeleiders aan het trainen om in bibliotheken en dorpshuizen in de hele provincie groepen te begeleiden.
Meer weten of meedoen?
Zou je mee willen doen of denk je dat een samenleesgroep interessant kan zijn voor jouw organisatie? Dan komen we graag met je praten. Neem contact met ons op door een e-mail te sturen naar vraag@cultureleapotheek.nl
Kijk op www.wijlezensamen.nl voor alle informatie (nu nog gelinkt aan deze website).
3 februari: start cursus 'Autobiografie lezen & schrijven'
Op vrijdag 3 februari begint onze cursus 'Autobiografie - lezen & schrijven' aan de HOVO Alkmaar.
“Ik zou er een bóék over kunnen schrijven, over mijn leven’. Heeft u dat ook al wel eens gezegd of gedacht? Dit is uw kans om hier daadwerkelijk eens mee aan de slag te gaan. In deze reeks werkcolleges lezen we ter inspiratie samen verschillende autobiografische teksten van literaire auteurs als Amos Oz, Frida Vogels, Adriaan van Dis, Karl Ove Knausgård, Bart Moeyaert en Rachel Cusk. Daarnaast halen we met allerhande korte opdrachten en oefeningen herinneringen naar boven die ‘beschrijvenswaardig’ zijn. En natuurlijk gaat u ook aan de slag met het echte handwerk: het schrijven van een mooie, grappige of ontroerende korte autobiografische tekst.
Wat voor verschillende types autobiografische teksten zijn er? We lezen diverse literaire varianten, van allesomvattende levensverhalen tot korte verhalen die één bepalend moment voor het voetlicht brengen. Welke vorm brengt wat teweeg? En vervolgens begeleidt Marije u bij het losweken van uw bijzondere herinneringen en leert u hoe u veelzeggende gebeurtenissen of momenten uit uw levensgeschiedenis boven tafel krijgt. Om vervolgens aan het schrijven te gaan: hoe zet u (een deel van) uw autobiografische verhaal daadwerkelijk op papier?
Meer informatie en inschrijven kan via www.hovoalkmaar.nl/cursusaanbod
Lezen is geen empathie-machine
Maar lezen over lijden helpt wel om je te verplaatsen in anderen. Dat blijkt uit het onderzoek van Emy Koopman die op 30 september cum laude promoveerde. Ze onderzocht het effect van literaire teksten over rouw en depressie op ons begrip voor anderen en op reflectie. Ze deed dit via experimenten, surveys en interviews. Wat betreft empathisch begrip vond Koopman enkele effecten die specifiek lijken te zijn voor literaire taal. Zowel op de korte als op de langere termijn kan het lezen van literaire teksten over lijden ervoor zorgen dat we ons beter in anderen kunnen verplaatsen. Originele beelden lijken hierbij cruciaal. Een voorbeeld uit het onderzoek is de frase 'het koude kind' uit een tekst van Anna Enquist: deze stijlfiguur riep meer gevoelens op bij lezers dan minder literaire varianten, zoals 'haar overleden dochter'.
Emy Koopman rondde een onderzoeksmaster af in Literatuurwetenschap (2010, cum laude) en behaalde een mastertitel in klinische psychologie (2011), beide aan de Universiteit Utrecht. Tussen december 2011 en april 2016 werkte zij aan de afdeling Media en Communicatie van de Erasmus Universiteit Rotterdam aan bovenstaand PhD-project waarin psychologie en literatuur samenkomen. Naast onderzoeker is Koopman auteur. Haar literaire debuutroman Orewoet verscheen 13 september 2016 bij uitgeverij Prometheus.
Bibliotherapie ook in Nederland ontdekt
Er wordt steeds meer wetenschappelijk onderzoek gedaan naar wat het lezen van literatuur bijdraagt aan onze mentale gesteldheid. En dan gaat het niet alleen over de moeilijk te onderbouwen vraag of we ons door het lezen van literatuur beter kunnen verplaatsen in een ander, of over het effect dat het lezen van boeken heeft op ons stressniveau of ons vermogen ons te concentreren. Maar vooral over de wijze waarop het lezen van literaire teksten kan helpen bij het reflecteren op thema’s die spelen in ons eigen leven. Voor ons is dat niet nieuw: in onze Culturele Apotheek zetten we al jaren romans, verhalen en gedichten in bij alledaags menselijk geworstel.
In Engeland is men al veel langer overtuigd van de ‘heilzame’ werking van literatuur. Daar is bijvoorbeeld een leeslijst samengesteld van romans waar artsen uit kunnen putten als ze een cliënt op het spreekuur krijgen en haar of hem niet (alleen) met pillen en poeders wil behandelen. Ook zijn door het hele land samenleesgroepen actief. Hier lezen deelnemers gezamenlijk literaire fragmenten, hardop, terwijl ze er ook stante pede op reflecteren. En dan niet op het literaire karakter ervan, maar op de gevoelens die de tekst oproept, op de herkenbaarheid ervan, op de vraag of het gelezene iets verwoordt dat een nieuwe blik op het leven werpt*.
Ook in Nederland, zo constateren wij met plezier, neemt de belangstelling voor de heilzaamheid van het lezen van literatuur zienderogen toe. Zo organiseerde Stichting Lezen in april het congres ‘Van boeken word je beter’, waar allerlei helende kwaliteiten van boeken de revue passeerden. Een superinspirerend congres, en wij kunnen het weten, want we gaven er zelf ook een workshop. Inspirerend was ook de lezing van prof. dr. Frits van Oostrom op de jaarlijkse dag van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG), in november 2015. In die lezing hield de letterkundige een warm pleidooi voor bibliotherapie. Van Oostrom haalde hierbij ook bovengenoemde Engelse projecten aan. Hij lijkt echter niet te weten dat in Nederland eveneens initiatieven op dit gebied bestaan, waaronder onze apotheek.
Van Oostrom eindigt zijn pleidooi met het ‘vergezicht’ van een digitaal loket: “Een website waarop men individueel, discreet, 24/7 en gratis zou kunnen inloggen om via een keuzemenu à la Stemwijzer te worden geleid naar bij de persoonlijke situatie passende lectuur.” Een opvallend vergezicht als je kijkt naar de Engelse voorbeelden die Van Oostrom aanhaalt (en als wij onze eigen ervaring van de afgelopen jaren in ogenschouw nemen). Want bij de overzeese initiatieven die Van Oostrom aanhaalt, draait het nu juist om het persoonlijke gesprek en contact, of dat nu het op het individu toegesneden advies van een bibliotherapeut betreft of de gezamenlijk gedeelde leeservaring in een groep. En laat een digitaal loket à la Stemwijzer die persoonlijke insteek nou juist ontberen. Bovendien: er bestaan al verschillende goede websites die geautomatiseerd leesadvies geven, passend bij specifieke vragen en voorkeuren. Voor jongeren is er bijvoorbeeld www.boekenzoeker.org, de bibliotheken bieden www.welkboek.nl aan en de Vlamingen hebben www.lezerstippenlezers.be, om er een paar te noemen. Leuke sites, die op speelse wijze een schat aan mooie titels bieden.
Maar dergelijke websites met hun geautomatiseerde, op databases gebaseerde adviezen kunnen het persoonlijke gesprek en het advies dat daaruit rolt niet vervangen, zo weten we uit onze praktijk. Niet alleen levert een gesprek altijd meer informatie op, én over iemands vraag of ‘kwaal’, én over het type remedie (lees: ontspanning / afleiding / lotgenotentroost/..?) waarnaar iemand zoekt of waarmee iemand geholpen zou zijn. Cruciaal is ook dat de ‘werkzame bestanddelen’ van een boek niet enkel van het thema afhangen, maar voor een belangrijk deel worden bepaald door iemands leesvoorkeuren en -allergieën. Zoals een huisarts de medicatie afstemt op de persoon, zo moet je dat met boeken ook doen. Alleen dan nemen mensen de hun voorgeschreven literaire pillen ook daadwerkelijk in, zo zien wij als apothekers telkens weer.
Nalezen van de lezing van Van Oostrom kan in het januarinummer van NTvG, en in verkorte vorm ook in Boekman nr. 104, dat in zijn geheel geweid is aan het thema ‘Kunst als recept’.
*We zijn – samen met een aantal andere partijen – druk bezig om in Nederland ook een leesrevolutie te starten door vergelijkbare samenleesgroepen op te zetten. Houd onze website in de gaten.
Start colleges literatuur voor het alledaagse leven, Alkmaar
In maart start de collegereeks Literatuur voor het alledaagse leven aan de HOVO Alkmaar. In vijf colleges gaan we vijf universele thema’s met literatuur te lijf. Wat kunnen schrijvers als Hemingway, Kafka of Knausgård en personages als Mrs. Dalloway, Oblomov of Joe Speedboot ons leren over liefde, keuzestress, familiebanden, verlies en vriendschap?
Aan de hand van gedichten, korte verhalen en fragmenten uit romans gaan we in op de literaire behandeling van herkenbare menselijke worstelingen op deze gebieden - en op de vraag wat u daaraan kunt hebben in het alledaagse leven. Niet om kant-en-klare antwoorden te leveren, maar om de verbeelding te prikkelen en u zo een eigen koers of mening te laten bepalen. Ieder college passeren diverse lessen uit zowel klassieke als hedendaagse romans de revue. Ook gaan we in op wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van het lezen van literatuur.
Onderwerpen die we behandelen:
- Familie – Literaire lessen bij knellende familiebanden
- Keuzestress – Kan literatuur ons helpen betere keuzes te maken?
- Liefde – Liefdeslessen uit de literatuur
- Verlies – Over de troostende werking van boeken
- Vriendschap – Wat kunnen we leren van literaire vrienden?
Meer informatie en aanmelden kan via de website van de HOVO.
Last van een overmaat aan gal? Dimitri Verhulst helpt je er van af
De galblaas: peervormig fabriekje van gifgroen vocht. Afvalverwerker par excellence. Maar ook bron van bitterheid, die bij sommige mensen regelmatig dreigt te overstromen. Loop je over van ergernis? Lijd je onder terugkerende zure oprispingen? Ben je bijvoorbeeld de geluidsoverlast van de buren helemaal zat? Kun je die collega die de kantjes eraf loopt wel wat aandoen? Of zijn het de dagelijkse telefoontjes van je schoonmoeder die je helemaal tot hier zitten? Ofwel: brandt het gal je in de keel? Houd hem niet binnen, maar spuw ‘m er in één krachtige straal uit! De Vlaamse auteur Dimitri Verhulst laat in Godverdomse dagen op een godverdomse bol een boek lang zien hoe je dat doet. Lees het, dat lucht op.
Godverdomse dagen op een godverdomse bol is één lange tirade tegen de mensheid en hoe die zichzelf en de wereld waarin hij leeft naar de kloten helpt. In deze roman beschrijft Verhulst de evolutie van de menselijke soort. Het boek begint heel rustig in het stadium van de eencelligen. Maar nadat we tot mens zijn geëvolueerd en ons al oorlog voerend over de wereld verspreiden, is er weinig meer om optimistisch over te zijn. Verhulst heeft geen hoge pet op van de mens en hij trekt alle registers open om dat duidelijk te maken. Onze lichamelijke afscheidingsprocessen beschrijft Verhulst bijvoorbeeld zo: “ 't Hoest en 't rochelt en 't kucht. 't Heeft stramme spieren en klieren die zich alleen nog werpen op de productie van zweet. Koortszweet. Dik als opgespoten kloten treft 't bulten in z'n lies en onder z'n oksels aan. Zwarte striemen zetten zich vast op de nek en als je 't met een mes zou opensnijden, zou je zelfs keiharde bollen en fistels zien groeien in de darmen van de getarte. 't Schijt aanvankelijk nog stront maar gaandeweg schijt 't ook water. 't Schijt maar hele dagen aan doch nooit genoeg opdat 't ook zijn ziekte zou mogen mee uitschijten. Slijm en gal en hier en daar nog andere drab loost 't langs de bovenkant. 't Kan geen lichaamsspleet meer hebben of er moet vettigheid uit sijpelen.”
En lucht dat nu op, zo’n scheldpartij van bijna 200 pagina’s? Ja! Maar niet omdat ons beeld van de mensheid en onze toekomst er beter op wordt; Verhulst relativeert niet. En ook niet omdat er veel te lachen valt (dat is weliswaar het geval, maar verklaart toch niet de heilzaamheid van dit boek). Het lezen van dit boek lucht op omdat Verhulst onze gal voor ons spuwt en dat zo overtuigend en over the top doet dat we er niets meer aan hebben toe te voegen. Als het boek uit is, is onze galblaas leeg en kunnen we verder. Wekelijks preventief een aantal bladzijden lezen is zeer aan te bevelen.