Lezen is goed voor de mens: De feiten op een rij

Lezen is goed voor de mens: De feiten op een rij

Er zijn in de loop van de jaren talloze onderzoeken gedaan naar de impact van het lezen van boeken, vanuit verschillende wetenschappelijke disciplines, zoals de letterkunde, de (neuro)psychologie en de economie. Door een groot aantal van deze onderzoeken te combineren, ontstaat een helder overzicht van het effect van het lezen van boeken. Uit de analyse van de beschikbare data komen vier thema's steeds weer naar voren waarop lezen een positief effect heeft: burgerschap, werknemerschap, gezondheid en zingeving.
Dat lezen bijdraagt aan gezondheid komt bijvoorbeeld om dat lezers beter in staat zijn informatie tot zich te nemen en omdat het lezen van boeken een positieve invloed heeft op onze hersenen. Maar waar komen deze effecten vandaan? Hoe kan het dat je deze vaardigheden ontwikkelt door boeken te lezen? En waarom is dat belangrijk voor de maatschappij?

KVB Boekwerk, het kennis en innovatieplatform van het boekenvak liet alles wat we weten uit onderzoek over het effect van lezen nog eens op een rijtje zetten in een pas gepubliceerd rapport. Het hele rapport kun je hier downloaden: https://www.kvbboekwerk.nl/monitor/impact-van-het-boek/mens-en-maatschappij


14 november: Tentoonstelling over bibliotherapie

14 november: Tentoonstelling over bibliotherapie

Kan het boek de therapeut vervangen? Tot welke inzichten brengen boeken de lezer? Studenten van de master Boekwetenschap van de Universiteit van Amsterdam hebben een tentoonstelling samengesteld rond het thema Bibliotherapie: therapie aan de hand van teksten en - in dit geval - in het bijzonder literaire teksten. Wij vertellen tijdens de opening over de wijze waarop wij bibliotherapie bedrijven. Welke literaire pillen hebben wij zoal in ons medicijnkastje? Wat schrijven we regelmatig voor? Hoe komen we tot de juiste medicatie? En welke effecten observeren we zoal? Kortom, de uiteenlopende manieren waarin wij in al onze activiteiten gebruik maken van de kracht van gedichten, verhalen en romans.

Locatie: BG2 / ruimte eerste verdieping / Turfdraagsterpad 15-17 / Amsterdam
De tentoonstelling wordt op donderdag 14 november om 17.00 uur feestelijk geopend en is tot het einde van het jaar te zien.
Je kunt je aanmelden voor de opening door een e-mail te sturen naar tentoonstelling-bibliotherapie@hotmail.com.


Wat lezen de apothekers deze zomer?

Wat lezen de apothekers deze zomer?

Akke ging eerder dit jaar al op een verre vakantie en zoekt de komende weken rust in eigen land. Hoewel, rust… Er zijn zoveel leuke zomerfestivals te bezoeken, verre vrienden om mee bij te praten en kasten om eens uit te mesten, dat ze hoopt ook voldoende aan lezen toe te komen. Want juist omdat ze thuisblijft, ligt er een flinke stapel klaar. Daarop in elk geval de nieuwste van haar all time favorite Jeannette Winterson: Frankkusstein. Deze thuisblijfzomer leent zich verder natuurlijk perfect om eens te reflecteren op al dat gereis met Grand Hotel Europa van Ilja Leonard Pfeijffer. En dan wil ze nog de nieuwste van Manon Uphoff en Hanna Bervoets lezen, en het werk van Eva Meijer, en van Katie Roiphe, waar ze zoveel goeds over las en ook Dieren eten van Jonathan Safran Foer ligt klaar, want Akke wil vegetariër worden. En dan hebben we het nog niet over wat onderop de stapel wacht: Op zoek naar de verloren tijd van Proust, die ultieme klassieker waar ze nog nooit aan toekwam… Kortom: dat wordt nog een hele drukke zomer!

Marije gaat voor het eerst in decennia weer eens interrailen, en dus met een rugzak op pad. Het fysieke gewicht van de boeken die ze normaal meesleept op vakantie grimast haar toe, nu ze geen jonge hond meer is. Dit wordt dus de zomer waarin zij zich echt zal moeten overgeven aan de e-reader. Nou vindt ze e-books kopen eigenlijk maar een kille bedoening – als ze een boek koopt wil ze het vast kunnen pakken. Grasduinend door de collectie e-books van de bibliotheek werd ze gelukkig ook behóórlijk enthousiast. Heel Murakami’s 1q84-trilogie, die al tijden op haar verlanglijstje staat! En kijk, Johan Harstads Max, Mischa en het Tet-offensief! Als papieren boek ontilbaar zwaar om mee te slepen, nu slechts 0 gram ;-) En Oorlog en Terpentijn waar ze onlangs een spannende analyse over las (moet je het nou lezen als waargebeurd of speelt Stefan Hertmans een spel met de lezer?): met één muisklik binnen te halen. Dat worden verrukkelijke treinreizen – hoe verder hoe beter!

Eva is van plan zich de eerste zomerdagen in te lezen met Op jouw bruiloft van Carson McCullers. Een boek over ongeveer alles, aldus de NRC: ‘De hete zomer? Opgroeien? Liefde? Racisme? Onbegrip? Gender? Naast dat grootse alles schetst McCullers misschien wel de meest hartverwarmende zesjarige uit de literatuur.’ De hele wereld en een aandoenlijk personage tussen twee omslagen, dat klinkt als fijne kost voor op het stadsbalkon. Met Hoe lees je een boek? van Virginia Woolf staat er ook wat vakantievakliteratuur op Eva’s lijstje. Maar voor het jaarlijkse familiebezoek aan nonno en nonna (en de rest van de Italiaanse tak) dacht ze aan lichtere kost. Sowieso wisselt Eva grotemensenliteratuur graag af met heldere taal voor kinderen, dus verheugt ze zich op Zeb van Gideon Samson en De reis van Syntax Bosselman van Arend van Dam. Beide wonnen dit jaar net niet de Woutertje Pieterse Prijs. Ook Radna Fabias’ bekroonde dichtbundel Habitus gaat mee. Verder is Eva altijd in voor mooie vondsten in boekenkastjes in het wild en op plankjes voor verweesde exemplaren op pleisterplaatsen onderweg.

Voor Annemarie, jeugdboekrecensent en dus altijd met de neus in de kinderboeken, is de zomer altijd het moment om even te minderen met lezen. Alhoewel, er lonken natuurlijk boeken waar je normaal niet aan toekomt en die je absoluut gelezen moet hebben. Zoals De goede zoon van Rob van Essen, De heilige Rita van Tommy Wieringa en Gebrek is een groot woord van Nina Polak, de drie grote prijswinnaars van het afgelopen jaar. Deze boeken zijn genomineerd voor de scholierenprijs De Inktaap 2020 en dus stiekem toch ook meteen fijn zomerhuiswerk!

Roos is al wekenlang op pad. Ze sms’te ons net vanuit Oekraïne, waar ze een interessante expertmeeting voor literair vertalers gaat bijwonen. Ze reisde per trein stapsgewijs met lief via Oost-Europa naar Iviv, en las toen onder meer Het zoutpad van Raynor Winn, over een wandelreis langs het eeuwenoude South West Coast Path in Engeland. Volgende week heeft ze een 30 uur durende solo-treinreis terug naar Nederland voor de boeg. Leestijd genoeg dus, helemaal nu ze niet meer afgeleid kan worden door dat leuke lief van haar. De komst van Joachim Stiller van Hubert Lampo en Het leven van Pi van Yann Martel liggen al klaar. Maar eerst nog Sister Outsider van Audre Lorde uitlezen, omdat ze dat bij thuiskomst gaat vertalen.


Last van vaderschapstwijfels?

Last van vaderschapstwijfels?

Onderzoek ze met Kleine dagen van Bernard Dewulf

Zit je op de wipwap waar het om wel of niet voortplanten gaat? Al 35, maar nog te druk met werken tot 8 uur 's avonds en met het bijhouden van je Facebookvriendschappen om het kinderbesluit echt bij de kop te pakken? Of tikt bij jouw vriendin de biologische klok inmiddels luid en duidelijk, maar aarzel je over het vaderschap, omdat je bang bent dat het een enorme inbreuk op je vrije leven zal zijn? Vrees je een leven op de vierkante centimeter wanneer je aan kinderen begint?

Dan schrijven we je Kleine dagen van Bernard Dewulf voor. Deze Vlaamse schrijver weet dat leven op de vierkante centimeter in woorden te vangen. In korte impressionistische stukjes van een pagina of anderhalf schrijft hij over wat hij ziet en voelt als hij naar zijn kinderen kijkt. Pretparkbezoek, boomklimmen, lieveheersbeestjes verzamelen in de tuin, uitzwaaien bij de schoolreis, een zoon die verveeld op de bank hangt: Dewulf kijkt ernaar en maakt ons als lezer deelgenoot.

Op die manier vangt Dewulf de poezie van het dagelijks leven met kinderen en geliefde.  Zijn boek laat in feite zien hoe het hebben van kinderen een soort van tweede ontdekkingsreis door de wereld behelst. Ooit was je zelf een kind en was alles wat je deed en zag nieuw. Eenmaal een flink aantal jaren volwassen neemt het aantal dingen die je voor het eerst doet zienderogen af. Leef je een leven met kinderen, dan beleef je die ontdekkingstocht van de wereld, van het wonder van kunnen fluiten tussen je tanden tot aan de schrik om oorlogstaferelen op het journaal, nog een keer.

'Miniaturen van de gloed van het gewone', zo noemde iemand dit werk van Dewulf. Lees het, elke dag een paar stukjes, en kijk in hoeverre deze miniatuurtjes iets doen gloeien in je buik. Zo ja, dan is een leven met kinderen misschien wel echt iets voor jou. Vind je het allemaal maar dodelijk saai en beperkt en denk je: dat die man niet snakt naar verre reizen en nachtenlang dansen?, dan moest je het misschien maar beter laten.


Dit lezen de apothekers deze zomer

DIT LEZEN DE APOTHEKERS DEZE ZOMER

Het is vakantietijd, ook voor de Culturele Apothekers. We waaieren uit naar het zuiden en het uiterste oosten van Europa. Alleen Roos blijft thuis, want die ging al twee keer dit jaar. In elk geval is het voor ons allemaal tijd om bij te lezen. En die tijd, die gaan we nodig hebben, want we kozen bijna zonder uitzondering voor flinke pillen. Dit zijn onze zomerleeslijstjes.

Marije gaat rondreizen in Georgië en Armenië. Dat vooruitzicht lacht haar enorm toe. Klein minpuntje is alleen het straffe reisschema, wat maakt dat er waarschijnlijk weinig leestijd zal overblijven. Nu is dat voor haar ogen natuurlijk alleen maar goed. Die moesten dit jaar wel heel veel in de dichtbij-stand, met al dat schermwerk. Lekker veel in de verte turen dus deze zomer, over de steppen van Armenië, mjam. Toch moet dat prachtige epos over een Georgische familie, Het achtste leven, natuurlijk wel mee. Nadeel: 1200 pagina’s hardcover. Veel te zwaar dus. Dan moet die maar mee op de e-reader, al doorbreekt dat het idee van een schermloze vakantie. Daarnaast vraagt ze voor haar verjaardag, die vlak voor de vakantie valt, Murat Isiks Wees onzichtbaar, waar ze al maanden haar leeszinnen op heeft gezet. Wat, 579 pagina’s? Dan liever in dwarsliggerformaat: lekker handzaam en licht. En dan nog past er nog wel een superlichte pocket in de rugzak. Zou Julian Barnes’ nieuwste boek al gepaperbackt zijn? U ziet: het thema van deze zomer is: licht van vorm, lekker zwaar en ideeënrijk van binnen.

Akke besloot na Marije’s enthousiaste verhalen van twee jaar geleden en – ze geeft het toe – het zien van Wie is de Mol, ook naar Georgië af te reizen dit jaar. Ze start in Tbilisi en verder wordt er drie weken heerlijk op de bonnefooi getoerd. Ze gaat zeker Ali en Nino van Kurban Said lezen, want zo’n klassieker uit het gebied dat je bereist is een must. Verder gaat ook Elena Ferrante weer mee. Akke is toe aan het derde deel van de Napolitaanse romans, waarvan ze iedere zomer een deel tot zich neemt. Maar het meest ziet ze uit naar De passie volgens G.H. van Clarice Lispector. Hierin is naar verluidt de enige gebeurtenis de aanblik en het pletten van een kakkerlak, hetgeen leidt tot een complete innerlijke metamorfose en allerlei existentiële vragen. Kijk, dat prikkelt haar nieuwsgierigheid. Een van haar laatste dagen treft ze dan Marije op een Armeense camping. Dat wordt onder het genot van een glas Armeense wijn Het achtste leven bespreken. Of de avonturen die ze meemaakten, of hun toekomstdromen, of het leven zelf.

Roos blijft, afgezien van een paar dagen hier of daar, thuis deze zomer. Dat is niet zielig; ze is dit jaar al twee keer op vakantie geweest. Bovendien kan een staycation met een goed boek op een fijn plekje net zo ontspannend, zo niet ontspannender zijn. En het eerste goede boek wordt Lincoln in the Bardo van George Saunders. Ze was er al eerder in begonnen, maar heeft zich bij die poging volledig op het verkeerde been laten zetten. Het verhaal is echter zo aangrijpend dat het een nieuwe poging zeker waard is. En dan staat het maar liefst 1230 pagina’s tellende Max, Mischa & het Tet-offensief van Johan Harstad al een jaar naar haar te lonken. Tijd om een hangmat aan te schaffen en de batterij uit de telefoon te halen, want als dit boek net zo’n goed gelukt exemplaar is als Buzz Aldrin, waar ben je gebleven, dan is het een week complete afzondering absoluut waard.

Eva gaat op vakantie naar Italië, aan de kust een halfuurtje boven Napels. Lekker eten, zon, zee – en schoonfamilie. Eva is getrouwd met een Italiaan en dus ook een beetje met zijn hechte achterban. Om tussentijds te kalibreren neemt ze, als geboren noorderling en bewoonster van Amsterdam, stad van het vrije individu, An Italian Education mee. Hierin beziet ‘lotgenoot’ Tim Parks het mediterrane gewoel door zijn fijne Britse bril. Als Cultureel Apotheker leest ze ook graag over de essentie van wat ons mens maakt. (Goed) schrijven om te overleven levert vaak een inkijkje. Victorieverdriet van Elfie Tromp, de dichtbundel waarin ze haar gebroken hart bezingt, lijkt haar dan ook vakliteratuur bij uitstek. En omdat ze houdt van wervelende vertellingen uit andere culturen die iets te zeggen hebben over deze rare tijd waarin we leven, heeft ze Miss Laila, gewapend en gevaarlijk gekocht. Een ‘zenuwslopende achtervolgingsroman’ (belooft het omslag) van Manu Joseph, over het Indiase politieke klimaat, religie en seksisme.


Wie leest leeft langer!

WIE LEEST LEEFT LANGER!

Stichting Lezen heeft actueel onderzoek over de opbrengsten van lezen nageplozen en gebundeld in de nieuwste Leesmonitor - Het Magazine. En daaruit blijkt dat "wie boeken leest niet alleen meer begrip heeft voor andere mensen, maar zich ook mag verheugen op een langer leven."

De publicatie Wat beweegt het boek? Over de opbrengsten van lezen kun je downloaden of bestellen via de website van Stichting Lezen.


Last van een overmaat aan gal? Dimitri Verhulst helpt je er van af

Godverdomse dagenDe galblaas: peervormig fabriekje van gifgroen vocht. Afvalverwerker par excellence. Maar ook bron van bitterheid, die bij sommige mensen regelmatig dreigt te overstromen. Loop je over van ergernis? Lijd je onder terugkerende zure oprispingen? Ben je bijvoorbeeld de geluidsoverlast van de buren helemaal zat? Kun je die collega die de kantjes eraf loopt wel wat aandoen? Of zijn het de dagelijkse telefoontjes van je schoonmoeder die je helemaal tot hier zitten? Ofwel: brandt het gal je in de keel? Houd hem niet binnen, maar spuw ‘m er in één krachtige straal uit! De Vlaamse auteur Dimitri Verhulst laat in Godverdomse dagen op een godverdomse bol een boek lang zien hoe je dat doet. Lees het, dat lucht op.

Godverdomse dagen op een godverdomse bol is één lange tirade tegen de mensheid en hoe die zichzelf en de wereld waarin hij leeft naar de kloten helpt. In deze roman beschrijft Verhulst de evolutie van de menselijke soort. Het boek begint heel rustig in het stadium van de eencelligen. Maar nadat we tot mens zijn geëvolueerd en ons al oorlog voerend over de wereld verspreiden, is er weinig meer om optimistisch over te zijn. Verhulst heeft geen hoge pet op van de mens en hij trekt alle registers open om dat duidelijk te maken. Onze lichamelijke afscheidingsprocessen beschrijft Verhulst bijvoorbeeld zo: “ 't Hoest en 't rochelt en 't kucht. 't Heeft stramme spieren en klieren die zich alleen nog werpen op de productie van zweet. Koortszweet. Dik als opgespoten kloten treft 't bulten in z'n lies en onder z'n oksels aan. Zwarte striemen zetten zich vast op de nek en als je 't met een mes zou opensnijden, zou je zelfs keiharde bollen en fistels zien groeien in de darmen van de getarte. 't Schijt aanvankelijk nog stront maar gaandeweg schijt 't ook water. 't Schijt maar hele dagen aan doch nooit genoeg opdat 't ook zijn ziekte zou mogen mee uitschijten. Slijm en gal en hier en daar nog andere drab loost 't langs de bovenkant. 't Kan geen lichaamsspleet meer hebben of er moet vettigheid uit sijpelen.”

En lucht dat nu op, zo’n scheldpartij van bijna 200 pagina’s? Ja! Maar niet omdat ons beeld van de mensheid en onze toekomst er beter op wordt; Verhulst relativeert niet. En ook niet omdat er veel te lachen valt (dat is weliswaar het geval, maar verklaart toch niet de heilzaamheid van dit boek). Het lezen van dit boek lucht op omdat Verhulst onze gal voor ons spuwt en dat zo overtuigend en over the top doet dat we er niets meer aan hebben toe te voegen. Als het boek uit is, is onze galblaas leeg en kunnen we verder. Wekelijks preventief een aantal bladzijden lezen is zeer aan te bevelen.


Opwekkende boeken

stetoscoopIn Engeland schrijven huisartsen al een tijd zelfhulpboeken voor aan patiënten om te leren omgaan met hun ziektes of angsten. In aanvulling daarop krijgen ze een jaarlijks samengestelde lijst van Mood boosting books: romans die de patiënt ondersteunen bij zijn herstelproces en bovenal een goed gevoel geven. Tijd om ook de Nederlandse huisartsen van de helende werking van literatuur te overtuigen.

Als Culturele Apotheek schrijven we al jaren literaire pillen voor ter behandeling van alledaags leed. Want boeken bieden troost of ’lotgenotencontact’, ze laten je lachen, ontspannen, nadenken en verwerken. Help mee om een lijst met OPWEKKENDE BOEKEN te maken voor de Nederlandse huisartsen.

Onze eerste ingevingen:
De onwaarschijnlijke reis van Harold Fry van Rachel Joyce
Poeder en wind van K. Schippers
Stilleven met Specht van Tom Robbins
Reisoefeningen van Ingmar Heytze
Wonder van R.J. Palacio

De Vlaamse dichter Peter Holvoet Hanssen voegt Dzjamilja van Tsjingiz Ajtmatov toe aan de lijst: "absoluut de mooiste (en allermooist verwoorde) liefdesgeschiedenis, een dun boekje maar uw betere pensioenspaarplan, onvergetelijk".

Onderzoeker Emy Koopman vindt Jennifer Egans verhalenbundel Emerald City heel goed en opwekkend: “In vrijwel elk verhaal zit het de personages niet mee, maar koesteren ze een enorme hoop dat het beter zal worden en geloof je ook dat het daadwerkelijk beter met ze zal gaan. Ze dromen niet dat het geluk uit de lucht zal komen vallen, maar beseffen dat je je leven in eigen hand moet nemen. Wat er dan ook gebeurt, je kunt jezelf in elk geval niets meer kwalijk nemen.” Een mooi fragment hieruit, over een pubermeisje dat zichzelf vergeleken met haar stoere vriendinnen nogal saai vindt: "We lean back on the bench. My high is wearing off. I have a feeling in my chest like feathers, like a bird waking up and brushing against my ribs. The elevators rise and fall, like signals. 'Always watching,' Silas says, looking at me. 'Those big eyes, always moving.' I nod, ashamed. 'But I never do anything,' I say. And all of a sudden I know, I know why Angel left me. Silas frowns. 'Sure you do. You watch,' he says, 'which is what'll save you.'"

Invalapotheker en literair vertaler Roos van de Wardt vindt De honderdjarige man die uit het raam klom en verdween van Jonas Jonasson toch wel een van die boeken die steeds weer een lach weten te ontlokken en tegelijkertijd laten zien dat het leven niet minder leuk hoeft te worden naarmate je ouder wordt. Ook Idiopathie van Sam Byers, mag volgens haar niet ontbreken. Ondanks, of misschien juist dankzij, de negatieve houding van de drie hoofdpersonen wordt je opeens een stuk blijer over jezelf en je eigen leven (zelfs als je misschien een paar van hun karaktertrekjes bij jezelf herkent). Ze laten ook zien dat je jezelf vooral niet te serieus moet nemen. De randpersonages zijn ook erg grappig. En door Ik rouw van jou van Jonathan Tropper, over het leren omgaan met scheiding, verlies van een ouder, en met je familie, krijg je zin om er weer tegenaan te gaan.

Henk-Jan Vinke voegt Poor Things van Alasdair Gray toe: "een hilarische subversie van het Frankenstein verhaal waarin de schrijver speelt met fictie en non-fictie." Plus, ongeveer alles van Kurt Vonnegut: "de manier waarop die man de wereld inkijkt geeft me hoop voor de mensheid."

Christel Groot noemt een hele rij toevoegingen van boeken en schrijvers die een opwekkende uitwerking op haar hebben: Joe Speedboot van Tommy Wieringa, Alexander McCall Smith's No 1 ladies detective agency-serie, alles van Hanif Kureishi, Renate Dorrestein, David Sedaris, Sylvia Witteman, Paulien Cornelisse of Nick Hornby. "Omdat ze op minst een glimlach opleveren, maar een schaterlach ook niet is uitgesloten. Deze boeken ademen elk op hun eigen manier relativering, luchtigheid of zelfspot en dat vind ik best opwekkend..."

Joanne Schipper voegde De vis zonder fiets van Elizabeth Dunkel toe: "omdat een scheutje zelfspot al snel een boel geneest. Persoonlijk fleurde ik al helemaal op bij alleen nog maar het lezen van de inhouds opgave."

Wat is jouw ultieme feelgoodboek? Wat lees jij graag als je een oppepper nodig hebt? Laat via onze facebookpagina of via vraag@cultureleapotheek.nl weten welk boek niet mag ontbreken op de lijst voor 2014 en waarom. Wij maken passende beschrijvingen en bieden in de loop van het jaar de lijst aan de Nederlandse huisartsen aan.


Langdurige effecten van het lezen van een boek

MedicijnkistDat lezen gezond is, dachten we al en er is steeds meer onderzoek dat dit ondersteunt. Uit nieuw onderzoek blijkt nu dat de positieve effecten van het lezen van een goed boek ook nadat je het verhaal uit hebt nog minstens enkele dagen doorwerken. Het gaat dan vooral om het vergroten van je inlevingsvermogen, wat zichtbaar wordt in neurale veranderingen in het brein. Gregory Berns, leider van het onderzoek zegt in een artikel op de website Must Reads: “We wisten al dat het lezen van een goed verhaal je figuurlijk in iemand anders schoenen kan doen laten staan, nu zien we dat zoiets ook biologisch kan gebeuren.”


De Boeken-apotheek in Trouw

 

Trouw dec2013De Boekenapotheek die in november verscheen, kreeg al veel aandacht in de media. Rond de kerstdagen stond er een artikel in Trouw over de therapeutische werking van literatuur en kunst: "Hun geloof in de kracht van lezen werkt aanstekelijk, waardoor de rijstebrijberg opeens weer op een tuin der lusten begint te lijken."